Wiosną najlepiej widać, że trzeba odświeżyć meble ogrodowe, plot lub stolarkę okienną. Wówczas pojawia się zwykle dylemat, czym pokryć drewno. Czy lepszy jest lakier czy lazur? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie.

Czym chronić drewniane elementy w ogrodzie i w domu? To pytanie jest niemal tak stare jak sama technologia powlekania drewna. Czy pokryć je lazurem, który nie zamyka porów w drewnie, czy też użyć kryjącego lakieru? Odpowiedź brzmi: „to zależy!” A od czego? Od bardzo wielu rzeczy. Ale po kolei. Zacznijmy od tego, że lakiery uległy w ostatnim czasie takiej modernizacji, że wcale nie są bardziej szkodliwe dla zdrowia i środowiska niż lazury. A co się tyczy właściwości kryjących, to lazury grubowarstwowe nie ustępują dzisiaj lakierom.

DLACZEGO MALUJEMY DREWNO?

Świat jest pełen nieprzyjaciół, którzy czyhają na nasze samodzielnie wykonane płoty, bramy i altanki. Nasi skądinąd naturalni sprzymierzeńcy, słońce i woda, są zaciekłymi przeciwnikami dobrej kondycji drewna. Obchodzą się z nim tak bezlitośnie, że gdyby nie nasze starania, marne miałoby szanse na spokojną starość.

Woda szkodzi drewnu w małym stopniu. Wypłukuje, co prawda, niektóre składniki, przez co drewno szarzeje, jednak nie to jest dla niego niebezpieczne. Woda drąży w drewnie ścieżki, którymi wnikają w nie niebezpieczne grzyby i owady, powodujące jego rozkład.

Inaczej rzecz się ma ze słońcem. Promieniowanie UV, które wszyscy zgodnie uważamy za niebezpieczne, rozkłada ligninę cementującą strukturę drewna. Kora i korowina, które usuwa się w procesie obróbki drewna, chronią pień przed tym niebezpiecznym procesem. Ochronne powlekanie drewna specjalnymi preparatami jest zatem konieczne, jeżeli chcemy długo zachować jego dobry wygląd, zwłaszcza na zewnątrz budynków.
Dobra powłoka zapobiega wnikaniu wody głęboko w drewno, ale nie zakłóca naturalnego procesu wymiany wody pomiędzy nim i powietrzem z otoczenia, dzięki czemu wilgotność drewna jest właściwa. Zatrzymuje też ona promieniowanie UV i nie zakrywa pięknego rysunku słojów.

Wymienione warunki spełnia zarówno lakier, jak i lazur, chociaż każdy z nich na swój sposób i z innym zestawem zalet i wad.

PRZYGOTOWANIE

Drewno pod lakier i lazur przygotowywane jest w taki sam sposób. W obu wypadkach należy najpierw usunąć z malowanej powierzchni luźne części i drzazgi, ubytki wypełnić kitem (jeśli malować chcemy lakierem kryjącym lub lazurem grubowarstwowym) a uszkodzone części drewna wymienić. Drewno do malowania musi być też suche.

Jeżeli stare warstwy lazuru szlifujemy zgrubnie, to na drewnie mogą pozostać jego resztki. Trzeba więc szlifować powierzchnię papierem ściernym 80, aż do usunięcia odpadających kawałków. Stary kolor utrzymuje się zwykle na drewnie, w związku z czym przy drugim lub trzecim malowaniu lazurem należy użyć powłoki w tym samym kolorze co poprzednio lub ciemniejszym. Przy lazurze jaśniejszym powłoka będzie łaciata.

W przypadku lakieru należy dążyć do całkowitego usunięcia go z powierzchni. Jeżeli szlifowanie nie daje tego rezultatu, należy użyć opalarki. Po pojawieniu się pierwszych pęcherzy na powierzchni lakieru, łatwo go będzie usunąć szpachelką. Jeżeli stary lakier mocno trzyma się drewna, należy tylko przeszlifować go zgrubnie, dzięki czemu nowa warstwa lepiej do niego przylgnie. Powierzchnię po opaleniu szlifujemy papierem ściernym (100 lub 120) do czysta, przy czym brzegi mogą ulec lekkiemu załamaniu.

GRUNTOWANIE

Gruntowanie drewna środkiem zabezpieczającym przed sinizną, podkładem ochronnym lub izolacyjnym, jak również impregnowanie znacznie wydłużają trwałość powłoki lakierowej i lazurowej. Nasycenie drewna tymi substancjami zwiększa też jego odporność na wilgoć. Niektóre powłoki gruntujące zawierają oprócz substancji hydrofobowych, środki owadobójcze i/lub grzybobójcze. Nie może zawierać ich warstwa zewnętrzna - ze względów zdrowotnych i ekologicznych. Istnieją również lazury o właściwościach gruntujących. Takie połączenie dwóch produktów w jednym jest jednak mało korzystne, gdyż pestycydy łatwo się z niego ulatniają. Jak zawsze, tak i w tym przypadku obowiązuje zasada, aby kojarzyć ze sobą wyroby tego samego producenta.

LAKIERY

W uproszczeniu można powiedzieć, że lakier to po prostu rozpuszczony pigment. Taką mieszankę wzbogaca się z reguły rozmaitymi dodatkami, które polepszają jej właściwości, np. płynność, intensywność barwy, połysk i szybkość schnięcia. Pigment nie tylko barwi lakier, ale również odbija promienie UV, zapobiegając w ten sposób starzeniu się drewna. Chroni skutecznie, ale tylko przed promieniowaniem.

Lakier zawiera oprócz pigmentu żywice naturalne lub sztuczne, które chronią drewno przed wilgocią. Wiążą one pigment, tworząc nieprzepuszczalną dla wody warstwę, która jednak w przypadku dobrych lakierów nie przeszkadza w przenikaniu pary wodnej.

Lakierami zewnętrznymi nie można pokrywać drewna narażonego na częste i znaczne wahania temperatury. Odkształcenia drewna rozrywają lakierową osłonę. Wyjątek stanowi tu stolarka okienna i drzwiowa, która nie zmienia swych wymiarów, ale i tak stosować trzeba do niej specjalne, elastyczne lakiery. Lakierowane powierzchnie nie powinny być zbyt duże, gdyż wówczas łatwo ulegają spękaniu. Regularnie (co roku) należy sprawdzać, czy powłoka nie jest naruszona.

Jasny lakier zawiera mało pigmentu i nie zapewnia drewnu skutecznej ochrony przed promieniowaniem UV, natomiast ciemny absorbuje ciepło słoneczne nagrzewające podłoże. Optymalne są więc odcienie pośrednie.

Trwałość lakieru zewnętrznego zależy od jego rodzaju. Zwykle wynosi ona (przy właściwym położeniu i odpowiedniej pielęgnacji) trzy do pięciu lat. W przypadku lakierów dyspersyjnych, np. żywicy alkidowej lub żywic sztucznych, okres trwałości wydłuża się do pięciu, a nawet dziesięciu lat.

LAZURY

Lazur można nazwać w uproszczeniu lakierem z małą ilością pigmentu. Spoiwem jest tu akryl lub żywica alkidowa, ewentualnie olej. Rozpuszczalnikiem bywa benzyna lakowa, woda lub terpentyna. Lazury zewnętrzne mają różne właściwości, zależne od użytych spoiw i rozpuszczalników. Jedynie odmiany grubowarstwowe zawierają wystarczająco dużo pigmentu, aby wytworzyć warstwę ochronną podobną jak w przypadku lakieru. Inne lazury nie tworzą takich powłok, tylko impregnują drewno. Woda na lazurowanym drewnie zbiera się w krople. Przy dużej wilgotności powietrza drewno ją wchłania. Choć więc lazur wnika w podłoże głębiej niż lakier, to jednak chroni je przed wilgocią gorzej. Najskuteczniej chronią drewno lazury z zawartością oleju, tworzące na jego powierzchni wodoodporną i elastyczną warstwę. W przypadku innych lazurów powstaje jedynie cienka powłoka, która z kolei ma tę zaletę, że nie odpryskuje.

Pigment jest jedynym składnikiem lazuru chroniącym drewno przed promieniami UV. Dlatego, gdy zależy nam na tej jego właściwości, powinniśmy wybrać lazur grubowarstwowy. Zakryje on jednak rysunek słojów. Przy wyborze koloru lazuru należy kierować się wskazówkami dotyczącymi lakieru, czyli decydować się na pośrednie odcienie powłoki.

Lazury nie są tak trwałe jak lakiery i dlatego najpóźniej po pięciu latach trzeba drewno ponownie pomalować. W tym celu należy użyć produktów z takim samym spoiwem, jak poprzednio.